Síp, hòn đảo ngọc giữa Địa Trung Hải, đang trên đà hiện thực hóa nguyện vọng gia nhập Khu vực Schengen vào năm 2026. Đây là một bước tiến quan trọng, hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và chính trị cho quốc đảo này. Tuy nhiên, cùng với đó, một cuộc tranh luận nóng bỏng đang diễn ra xoay quanh chương trình Golden Visa Síp – liệu đây sẽ là cơ hội vàng để thu hút đầu tư hay trở thành một thách thức tiềm ẩn, tạo ra “cửa sau” cho việc tiếp cận Liên minh Châu Âu?
Golden Visa Síp: Cơ hội đi lại tự do trong Schengen
Chương trình Golden Visa của Síp là một trong những chương trình định cư theo diện đầu tư hấp dẫn nhất tại Châu Âu. Chương trình này cấp quyền thường trú cho công dân nước thứ ba (không phải công dân EU) nếu họ thực hiện khoản đầu tư tối thiểu 300.000 EUR vào bất động sản hoặc cổ phần công ty tại Síp. Đây là một con đường hợp pháp và tương đối nhanh chóng để có được quyền cư trú tại một quốc gia thành viên EU.
1. Chương trình Golden Visa Síp hoạt động như thế nào?
Để đủ điều kiện tham gia chương trình Golden Visa Síp, nhà đầu tư cần đáp ứng một số tiêu chí cơ bản, trong đó quan trọng nhất là khoản đầu tư tài chính. Các hình thức đầu tư phổ biến bao gồm mua bất động sản (nhà ở, thương mại), đầu tư vào cổ phần của các công ty Síp, hoặc đầu tư vào các quỹ đầu tư được cấp phép. Sau khi khoản đầu tư được thực hiện và các điều kiện khác được đáp ứng (như không có tiền án tiền sự, có bảo hiểm y tế), nhà đầu tư và các thành viên gia đình đủ điều kiện (vợ/chồng, con cái phụ thuộc) sẽ được cấp giấy phép thường trú tại Síp.
2. Tác động của việc gia nhập Schengen
Hiện tại, người sở hữu Golden Visa Síp có quyền cư trú tại Síp. Tuy nhiên, khi Síp chính thức gia nhập Khu vực Schengen (2026), quyền lợi của những người này sẽ được mở rộng đáng kể. Họ sẽ được hưởng quyền miễn thị thực khi đi lại trong toàn bộ 29 quốc gia thuộc khối Schengen. Điều này có nghĩa là, với tư cách thường trú nhân Síp, họ có thể tự do di chuyển, du lịch, hoặc công tác trong khu vực Schengen mà không cần xin thêm bất kỳ loại visa nào. Quyền lợi này được xem là một yếu tố cực kỳ hấp dẫn, hứa hẹn sẽ làm tăng đáng kể sức hút của chương trình Golden Visa Síp đối với các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt là những người tìm kiếm sự linh hoạt trong việc đi lại và tiếp cận thị trường Châu Âu.
Cuộc tranh luận nóng bỏng: Lo ngại và phản bác
Việc Síp đẩy nhanh quá trình gia nhập Schengen đã làm dấy lên một cuộc tranh luận gay gắt trong giới chính trị Síp, đặc biệt là từ các đảng đối lập. Trọng tâm của cuộc tranh luận này chính là chương trình Golden Visa và những lo ngại về khả năng lạm dụng nó.
1. Lo ngại từ phe đối lập: “Cửa sau” vào EU?
Các chính trị gia đối lập và các nhà lập pháp độc lập đã bày tỏ sự báo động rằng sự kết hợp giữa Golden Visa và quyền đi lại trong Schengen có thể kích hoạt một làn sóng gia tăng các đơn đăng ký từ những người nước ngoài giàu có, những người chỉ tìm kiếm quyền di chuyển trong EU chứ không phải là cư trú thực sự tại Síp. Họ lo ngại rằng chương trình này có thể trở thành một “cửa sau” để tiếp cận khu vực Schengen mà không cần trải qua các quy trình kiểm tra nghiêm ngặt thông thường.
Nghị sĩ Akel Giorgos Loukaides đã cảnh báo rằng những cá nhân tìm kiếm quyền thường trú tại EU “thích các quốc gia khác là thành viên đầy đủ của Schengen hơn, vì điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại của họ trong Liên minh Châu Âu.” Ông lập luận rằng, nếu Síp đạt được tư cách thành viên đầy đủ, thì việc chương trình Golden Visa sẽ tăng tốc là điều hợp lý. Những lo ngại này cũng phù hợp với mối lo ngại rộng hơn của các nhà hoạch định chính sách Châu Âu về các chương trình thị thực đầu tư đã từng bị Brussels chỉ trích trước đây. Síp đã phải hủy bỏ chương trình quốc tịch đổi lấy đầu tư vào năm 2020 sau các thủ tục vi phạm từ Ủy ban Châu Âu, và Tòa án Công lý Châu Âu gần đây cũng đã ra phán quyết chống lại chính sách MEIN của Malta. Nghị sĩ độc lập Alexandra Attalides đã liên hệ thời điểm Síp đẩy mạnh nỗ lực gia nhập Schengen với tranh cãi về “hộ chiếu vàng” trước đây, cho rằng chính phủ bắt đầu nghiêm túc theo đuổi tư cách thành viên Schengen vào năm 2019, cùng năm Brussels đưa ra báo cáo gay gắt về các chương trình cấp quốc tịch cho nhà đầu tư.
2. Phản bác từ chính phủ và những người ủng hộ: Thắt chặt kiểm soát và lợi ích kinh tế
Ngược lại với những lo ngại từ phe đối lập, chính phủ Síp và những người ủng hộ chương trình Golden Visa đã mạnh mẽ bác bỏ các cáo buộc về việc lạm dụng. Họ lập luận rằng việc Síp gia nhập Hệ thống Thông tin Thị thực (VIS) và các cơ sở dữ liệu Schengen dùng chung khác sẽ thực sự giúp thắt chặt kiểm soát đối với du khách và giúp xác định những đối tượng có ý định lợi dụng tình trạng cư trú chỉ để tiếp cận EU miễn thị thực. Nghị sĩ Disy Harris Georgiades, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, đã bác bỏ những lo ngại về việc lạm dụng Golden Visa, nhấn mạnh rằng “Toàn bộ mục đích của Schengen chính xác là để thắt chặt biên giới bên ngoài trong khi nới lỏng kiểm soát nội bộ.”
Charles Savva, Giám đốc điều hành của C. Savva & Associates, một nhân vật có mối liên hệ chặt chẽ với chính phủ về vấn đề này, đã bác bỏ những lo ngại của phe đối lập là “hoàn toàn vô nghĩa chính trị”. Ông cho rằng hành vi của phe đối lập là sự tiêu cực tự động, lập luận rằng “khi một điều tốt đẹp xảy ra, phe đối lập lại tìm thấy điều gì đó tồi tệ để phàn nàn” và rằng “những bình luận của họ thậm chí còn không có ý nghĩa gì”. Savva kỳ vọng chương trình Golden Visa của Síp sẽ trở thành “chương trình Golden Visa số một của EU vì chi phí thấp một khi chúng ta chính thức là thành viên Schengen”. Ông đặt câu hỏi về sự phản đối của các nhà phê bình đối với việc tăng nhu cầu, hỏi rằng: “Và vấn đề chính xác là gì với điều đó?” Ông dự đoán Síp sẽ gia nhập Schengen “sớm nhất là cuối năm nay, muộn nhất là đầu năm tới” và tin rằng chương trình sẽ “nhận được rất nhiều nhu cầu một khi điều đó xảy ra”.
Những thách thức trên con đường gia nhập Schengen của Síp
Bên cạnh cuộc tranh luận về Golden Visa, Síp còn phải đối mặt với nhiều trở ngại khác trên hành trình gia nhập Schengen. Một trong những thách thức lớn nhất và phức tạp nhất chính là vấn đề phân chia đảo Síp.
1. Vấn đề phân chia đảo Síp và Green Line
Việc Síp gia nhập Schengen đặt ra một vấn đề phức tạp liên quan đến “Green Line” – vùng đệm chia cắt đảo Síp. Khi Síp trở thành thành viên Schengen, Green Line sẽ trở thành biên giới bên ngoài của Liên minh Châu Âu. Điều này đòi hỏi Síp phải đảm bảo các tiêu chuẩn an ninh biên giới cao nhất của EU dọc theo vùng đệm này. Ngoại trưởng Constantinos Kombos đã mô tả việc gia nhập Schengen là một “mục tiêu quốc gia” nhưng cũng liên tục trấn an các nhà lập pháp rằng các điểm giao cắt giữa miền Bắc và miền Nam sẽ không trở thành “điểm nhập cảnh Schengen” và Síp sẽ “không bao giờ chấp nhận” đường ngừng bắn là biên giới bên ngoài. Ủy ban Châu Âu đã nói rõ rằng việc Síp gia nhập phải “duy trì các tiêu chuẩn an ninh cao nhất” và “tôn trọng hoàn cảnh đặc biệt của mình”, ám chỉ việc luật pháp EU bị đình chỉ ở phía Bắc, nơi Cộng hòa Síp không có quyền kiểm soát. Mặc dù có tiến bộ trong các lĩnh vực kỹ thuật khác, một phân tích gần đây của Mạng lưới Báo cáo Điều tra Síp cho thấy chính phủ vẫn chưa bắt đầu thảo luận với Ủy ban EU về cách áp dụng các quy tắc Schengen dọc theo Green Line.
2. Yêu cầu về hạ tầng và kỹ thuật
Để đáp ứng các yêu cầu của Schengen, Síp cần phải nâng cấp đáng kể cơ sở hạ tầng của mình, đặc biệt là tại các sân bay. Georgiades đã phác thảo các yêu cầu về cơ sở hạ tầng, giải thích rằng “chúng ta sẽ cần xây dựng một cánh hoặc một khu vực mới” tại các sân bay để “một khu vực sẽ dành cho việc đi lại trong khu vực Schengen, và phần còn lại của sân bay dành cho các chuyến đi quốc tế khác”. Síp đã tham gia Hệ thống Thông tin Schengen (SIS) vào năm 2023 như một phần của quá trình gia nhập, cho thấy những nỗ lực đáng kể trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật.
Cam kết và tiến độ của chính phủ Síp
Bất chấp những thách thức và tranh luận, chính phủ Síp vẫn kiên định với mục tiêu gia nhập Schengen, coi đây là một ưu tiên quốc gia và là nghĩa vụ phát sinh từ tư cách thành viên EU.
1. Schengen là “mục tiêu quốc gia” và nghĩa vụ của EU
Chính phủ Síp đã định vị tư cách thành viên Schengen là một ưu tiên quốc gia và là nghĩa vụ của EU mà Síp đã trì hoãn quá lâu. Ngoại trưởng Kombos lưu ý rằng việc gia nhập Schengen là “một nghĩa vụ phát sinh từ tư cách thành viên EU của chúng ta”, đồng thời thừa nhận rằng những diễn biến chính trị và khủng hoảng trước đây đã trì hoãn các nỗ lực. Tổng thống Nikos Christodoulides đã tuyên bố vào tháng 1 rằng chính quyền của ông đã “giải quyết tất cả các mối lo ngại chính trị liên quan đến đường ngừng bắn và hiện đang hoàn thiện các chi tiết kỹ thuật cần thiết cho việc gia nhập”. Điều này cho thấy sự quyết tâm cao của chính phủ trong việc vượt qua các rào cản.
2. Không tìm kiếm sự đối xử đặc biệt
Ngoại trưởng Kombos đã nhấn mạnh rằng Síp không tìm kiếm sự đối xử đặc biệt hay miễn trừ khỏi luật pháp Châu Âu. Ông mô tả Ủy ban Châu Âu là đối tác chính trong quá trình gia nhập và thừa nhận rằng Síp “đang phải trả giá” vì đã không ưu tiên tư cách thành viên Schengen trong quá khứ. Síp đã bắt đầu các cuộc tiếp xúc có mục tiêu với các quốc gia thành viên chủ chốt mà Síp sẽ cần sự chấp thuận của họ. Chính phủ Síp khẳng định rằng các công tác chuẩn bị kỹ thuật đang diễn ra suôn sẻ, với các quan chức mô tả đất nước này đã “một chân đã vào Schengen” rồi.
3. Lợi ích cho công dân Síp
Kombos cũng nhấn mạnh những lợi ích mà việc gia nhập Schengen sẽ mang lại cho công dân Síp, bao gồm cả người Síp gốc Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời bác bỏ ý tưởng “thương mại hóa” việc gia nhập Schengen. Điều này cho thấy chính phủ không chỉ nhìn nhận Schengen dưới góc độ kinh tế mà còn vì lợi ích chung của toàn bộ người dân Síp.
Tương lai của Golden Visa Síp và vị thế trong Schengen
Cuộc tranh luận về chương trình Golden Visa Síp trong bối cảnh gia nhập Khu vực Schengen là một vấn đề phức tạp, phản ánh sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế, an ninh và các nguyên tắc của Liên minh Châu Âu. Mặc dù có những lo ngại chính đáng từ phe đối lập về khả năng lạm dụng, chính phủ Síp đã và đang nỗ lực để đáp ứng các tiêu chuẩn của EU, đồng thời khẳng định lợi ích to lớn mà việc gia nhập Schengen sẽ mang lại cho quốc đảo này.
Với những cam kết mạnh mẽ và tiến độ kỹ thuật đang diễn ra, Síp đang tiến gần hơn đến mục tiêu trở thành thành viên đầy đủ của Schengen. Khi điều này xảy ra, chương trình Golden Visa Síp có thể sẽ trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết, mang lại cơ hội đi lại tự do trong khối Schengen cho các nhà đầu tư. Tuy nhiên, việc duy trì sự minh bạch và kiểm soát chặt chẽ sẽ là chìa khóa để đảm bảo chương trình này phục vụ đúng mục đích, góp phần vào sự phát triển bền vững của Síp và củng cố vị thế của quốc đảo này trong Liên minh châu Âu.
